De coalitie onderhandelingen – een monoloog
Mijn eerste coalitie onderhandelingen
– een monoloog –
Nadat het stof van de verkiezingen inclusief een hertelling was neergedwarreld bleken de 21 Steinse raadszetels als volgt bezet te worden. DOS 8 zetels (+1 tov 2014) , CMB 6 zetels (+1 tov 2014), CDA 2 zetels (-1 tov 2014), Steins Belang 2 zetels (-1 tov 2014), VVD 1 zetel (gelijk) , Progressief Stein 1 zetel (gelijk) en PvdA 1 zetel (gelijk). CMB was met 600 kiezers meer, sterk uit de bus gekomen. Het bleek dat ongeveer de helft van de raad vernieuwd zou worden. Een mooie kans voor de Steinse politiek om het opgebouwde “politiek onrustige” imago van zich af te gooien. Na de beëdiging van de nieuwe raad mag de partij met de meeste zetels gaan proberen een coalitie te vormen. Voor de duidelijkheid: een coalitie is een verbond tussen meerdere politieke partijen om een meerderheid van de stemmen in de raad te krijgen. Feitelijk kan de coalitie het beleid bepalen (uitvoerende macht) en kan de rest (de oppositie) dat beleid aan een constructief kritische blik toetsen. De DOS pakte de coalitie formering op en nodigde alle partijen uit voor een oriënterend gesprek over mogelijkheden en onmogelijkheden. Ik mocht namens CMB samen met Jack Meijers de gesprekken voeren.
Het eerste gesprek was plezierig en constructief. DOS gaf aan dat de andere partijen aangaven dat ze een voorkeur hadden om het oude bestuur te continueren. Dat zou een coalitie van DOS, CDA en SB betekenen. In totaal 12 zetels, een minimale meerderheid door het verlies van SB en CDA. Een vierde (gedoog) partij zou wenselijk zijn om tot een redelijk stevige meerderheid te komen. Ik heb aangegeven dat ik, als politieke nieuweling, ervan uitga dat het belang van de inwoners van Stein voorop staat en hun keuze relevant is. Het resultaat voor de inwoners moet het ultieme doel zijn van politiek Stein. Dat moet vóór partijbelang gaan en zeker vóór persoonlijk belang. Verder gaf ik aan dat we de kans kregen om een politieke omwenteling te maken waarmee we Stein uit een rijtje gemeenten halen waar het politieke klimaat al vele jaren op zijn zachtst vilein is. Graag zouden wij als CMB mee regeren (zoals onze met 600 CMB stemmers toegenomen kiezers dat ook graag zouden zien). Maar ik heb ook aangegeven dat er 2 fouten op de loer lagen. Fout 1: een gefragmenteerde coalitie. Fout 2: een coalitie met de grote partijen DOS en CMB (eventueel aangevuld met een kleine partij) die niet gefundeerd is op voldoende onderling vertrouwen. Ik heb aangegeven dat je dan beter fout 1 kunt maken, maar gezien het feit dat vertrouwen iets is tussen mensen zou je daar altijd uit moeten kunnen komen. Ook hebben we het gehad over de partij programma’s van DOS en CMB. Die lijken erg veel op elkaar (net zoals alle programma’s overigens). Er zijn 2 wezenlijke verschilpunten, Steinerbos en bebouwing Bramert Noord. Samen constateerden we dat we daar wel oplossingen voor zouden vinden. Ons praktisch idee was daarnaast om de 2 punten uit het coalitie akkoord te houden. Als een van de punten dan aan de orde zou komen en het tijd was om te stemmen, kon iedereen zijn eigen partijbelofte nakomen. Verder was de vraag of de achterban van CMB het goed vond als DOS en CMB weer samen een coalitie gingen voeren. Ik gaf aan dat we dat punt op de ledenvergadering besproken hadden. Binnen CMB was er niemand tegen de hernieuwde samenwerking. DOS gaf aan dat zij binnen hun achterban wat plooien hadden glad te strijken op dit gebied. Dat wederzijdse vertrouwen in een succesvolle gezamenlijke aanpak was er dus (nog) niet. Na het eerste gesprek bleven 4 partijen over: CMB, VVD, CDA en SB.
In het tweede gesprek hebben we de beide punten even aangestipt. Ook is in dit gesprek de bezetting van de wethoudersposten terloops besproken. Wij gaven aan dat we dat in verhouding van de zetels zouden moeten doen en dat de afronding in het voordeel van DOS mocht geschieden.
In het derde gesprek hebben we vooral gesproken over de twee verschilpunten. Hoe konden we daar consensus in bereiken zonder de kiezersbeloften onrecht aan te doen? Wij opteerden nog steeds voor de praktische aanpak, de punten buiten het coalitieakkoord houden. Natuurlijk wilden we proberen om naar elkaar toe te bewegen. We spraken af dat DOS tijdens of kort na het weekend een formule zou aanreiken waarmee we samen de punten konden uitdiepen en wellicht van beide kanten tot elkaar konden komen. DOS gaf wel aan dat er binnen hun partij nog steeds plooien glad gestreken moesten worden. Het verbaasde ons dat er nog geen vertrouwen was. DOS hield alle mogelijke combinaties levendig en dat is hun goed recht. Wij wisten na dit gesprek dat we de tweede keuze waren.
Bij het verlaten van het gemeentehuis stonden we wat na te praten. We realiseerden ons dat wij nog steeds in het overleg waren omdat DOS zo de wensen van haar wethouders (3 stuks) het beste kon vervullen. Bij een coalitie met drie kleinere partijen zou hun aandeel in de te verdelen wethouderszetels immers kleiner worden. Gedurende ons gesprek sloten de vertegenwoordigers van twee andere partijen aan. Ook zij waren zoekende naar hun positie. Bij het evalueren van de diverse gesprekken bleek er links en rechts wat ruis op de lijn. Ook realiseerden we ons allemaal dat er ook andere coalitiemogelijkheden waren. Al met al reden om af te spreken om met alle partijen om tafel te gaan teneinde af te stemmen en de mogelijkheden te bespreken. Dat is natuurlijk geoorloofd.
Toch ontstaat er dan iets raars, noem het maar onzekerheid. Partijbelang en persoonlijk belang bleken toch erg belangrijk te zijn. Misschien wel belangrijker dan het resultaat waar we voor moeten staan. In de avond heeft het gesprek plaatsgevonden met CMB, SB, CDA, VVD en PS. Vlak voor dat gesprek ben ik in een prettig onderhoud door de formateur op de hoogte gesteld van het feit dat CMB was afgevallen in de coalitieonderhandelingen. De positie van de andere partijen was daardoor flink verstevigd en de coalitievorming versneld. Ik kon daar goed mee leven. Wij hadden onszelf, ons programma en onze kiezers niet laten vallen. Geloofwaardig en Betrouwbaar!
Het blijft mij wel bezighouden dat partij- en persoonlijke belangen een te grote rol spelen. Dat is politiek zegt men dan. Maar dat is een dooddoener, een schijnargument. Daar moeten we van af. Ook in het besturen van een gemeente moet het toch gewoon gaan om het beste resultaat, niet om de beste consensus en zeker niet om partij- of persoonlijk belang!
Wij wensen onze collega partijen alle succes toe bij de coalitievorming. Wij zullen er hoe dan ook staan de komende 4 jaren!
Woordvoerder onderhandelingen dhr. W. (Willem) Thewissen